Nietolerancja histaminy i dieta niskohistaminowa w praktyce – jadłospis

W ostatnim czasie dużo mówi się o nietolerancjach pokarmowych. Jedną z nich jest nietolerancja histaminy. Niestety nadal jest wiele niewiadomych w jej diagnozowaniu oraz leczeniu, w tym w dietoterapii. Co o niej wiemy na dzień dzisiejszy?

Histamina – co to jest?

Histamina jest substancją, która bierze udział zarówno w prawidłowych procesach fizjologicznych jak i patologicznych. Kluczem do zdrowia jest jej odpowiednia ilość w organizmie oraz prawidłowe jej wykorzystywanie. Do jej głównych funkcji należy:

• kontrola mięśni gładkich oskrzeli, przewodu pokarmowego i macicy,
• neuroprzewodnictwo (przekazywanie informacji pomiędzy komórkami nerwowymi),
• regulowanie pracy naczyń krwionośnych,
• uczestnictwo w procesach zapalnych.

Histamina występuje w organizmie jako substancja:

• wytwarzana przez komórki przewodu pokarmowego, niektóre komórki układu nerwowego oraz bazofile i mastocyty, a magazynowana jest w obrębie żołądka, dróg oddechowych i skóry,
• dostarczana z pokarmem poprzez dekarboksylację histydyny (rodzaj aminokwasu) przez enzymy bakteryjne.

Nietolerancja histaminy i jej przyczyny

W pierwszej kolejności warto wytłumaczyć czym jest nietolerancja pokarmowa, której nie należy utożsamiać z alergią. Organizm może reagować na substancje zawarte w pokarmie za pomocą reakcji:

• immunologicznych – mówi się wtedy o alergii pokarmowej,
• nieimmunologicznych związanych na przykład z brakiem lub niewystarczającą ilością enzymu – jest to wówczas nietolerancja pokarmowa.

Nietolerancja histaminy to zaburzenie spowodowane niedoborem enzymatycznym (DAO- Diaminooksydaza lub HNMT-metylotransferaza histaminy) – organizm posiada mniejszą zdolność degradacji (rozkładu) histaminy. Schorzenie może być wrodzone (genetyczne) lub nabyte.

Badania diagnostyczne przy nietolerancji histaminy

Aktualnie nie ma badań diagnostycznych, które byłyby miarodajne. Pod uwagę bierze się objawy, które towarzyszą oraz stężenie poziomu DAO i histaminy we krwi. Jednak nie można zapomnieć o innych schorzeniach, które mogą mieć podobne objawy jak występujące przy nietolerancji histaminy

• alergie pokarmowe,
• nietolerancja laktozy i fruktozy,
• występowanie SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego),
• nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD),
• celiakia,
• zespół jelita drażliwego (IBS).

Mając postawioną diagnozę – nietolerancja histaminy, warto poszukać jej przyczyny. Przy wtórnej nietolerancji, dzięki leczeniu choroby przewlekłej, jest duża szansa na zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów. Na szczególną uwagę zasługują schorzenia związane z jelitem cienkim

• SIBO,
• celiakia,
• IBD.

Leczenie nietolerancji histaminy – dieta niskohistaminowa w praktyce

Dieta o obniżonej zawartości histaminy jest dietoterapią nie tylko przy nietolerancji histaminy. Może być pomocna również w walce z migreną, atopowym zapaleniem skóry i łuszczycyą, ponieważ histamina może powodować atak lub zaostrzenie choroby.

Etapy dietoterapii

I faza eliminacyjna (4-8 tygodni) – ograniczenie histaminy pochodzącej z pożywienia oraz jej uwalniania z magazynów w organizmie, a także zwiększenie aktywności DAO. 

II faza reintrodukcji – powolne wprowadzanie produktów, których należało unikać w pierwszej fazie i sprawdzanie ich tolerancji.

III faza spersonalizowana dieta – na podstawie informacji zdobytych w I i II fazie.

1. Unikanie nadmiernej podaży histaminy

• alkohol – wino, szampan, piwo,
• ryby, mięso, drób i owoce morza konserwowe, marynowane i wędzone,
• fermentowane produkty mleczne i sery długodojrzewające,
• warzywa konserwowe i kiszone.

2. Unikanie stymulatorów histaminy

• dodatki do żywności:
  • konserwanty – benzoesany, dwutlenek siarki, azotyny,
  • barwnik spożywcze – tartaryzyna, czerwień allura, żółcień pomarańczowa, czerń brylantowa,

• truskawka, ananas, papaja, cytrusy, kiwi, banan, 
• kakao,
• pomidory, szpinak, szparagi,
• leki i suplementy (nieuzasadnione ich stosowanie).

3. Unikanie substancji blokujących DAO

• alkohol,
• leki (tabela).

4. Dodatkowe wskazówki

• prawidłowe przechowywanie produktów żywnościowych – wysoka temperatura powoduje wzrost liczebności drobnoustrojów produkujących histaminę,
• zwrócenie uwagi na leki i preparaty wpływające na DAO lub histaminę (tabela),
• unikanie niskich i wysokich temperatur, szczególnie nagłej zmiany temperatur,
• zwrócenie uwagi na niedobory witaminy C i B6 oraz cynku będących kofaktorem (składnikiem) enzymów uczestniczących w rozkładzie histaminy.

Dieta niskohistaminowa – produkty, których należy unikać w I fazie

• produkty marynowanie, fermentowane, długodojrzewające,
• owoce morza i ryby, szczególnie tłuste i przetworzone, sosy rybne,
• wysokoprzetworzone mięso – kiełbasy, salami, pasztety,
• twarde i półtwarde sery – parmezan, niebieski ser, gouda, ementaler, camembert, itp, kefir, maślanka, jogurty,
• kapusta, ogórki i inne warzywa kiszone,
• produkty “gotowe”,
• wino, piwo, szampan,
• czekolada, wanilia, orzechy – laskowe, włoskie, nerkowca, ziemne, nasiona słonecznika,
• cytrusy, kiwi, truskawki, ananas, papaja, awokado, banany, śliwki i ich przetwory,
• suszone owoce,
• pomidor, bakłażan, szpinak, jarmuż, fasolka szparagowa, szparagi i ich przetwory,
• grzyby,
• potrawy odgrzewane, długo przechowywane,
• produkty zawierające wspomniane dodatki do żywności.

Produkty uważane za bezpieczne w diecie niskohistaminowej

• woda, kawa, herbata i sok z dozwolonych owoców i warzyw,
• ziemniaki, ryż, proso, gryka, kukurydza, zboża oraz przetwory z nich wykonane np. pieczywo (w przypadku pszenicy nie ma wystarczających danych, dlatego warto postawić na różnorodne produkty zbożowe),
• miękkie sery (twaróg), ser mozzarella i ricotta, mleko, 
• jaja,
• owoce i warzywa niewskazane w diecie niskohistaminowej,
• przyprawy, ocet,
• masło, margaryna, oleje roślinne,
• świeży lub mrożony drób, wołowina, jagnięcina, wieprzowina oraz ich przetwory gotowane lub pieczone np. szynka,
• świeże lub mrożony dorsz, mintaj, miruna, okoń, pstrąg, sandacz, halibut,
• pestki dyni, siemię lniany, nasiona chia, sezam, mak, wiórki kokosowe, migdały,
• orzechy brazylijskie, pistacje, pini.

Dodatkowo warto wspomnieć o znaczeniu prawidłowej mikroflory bakteryjnej oraz  o spożywaniu żywności będącej źródłem wspomnianych kofaktorów (witaminy C, B6 oraz cynku). Dlatego warto pamiętać o różnorodności produktów i nie zapominać o produktach będących źródłem:

• omega 3, o których była mowa w 7 obszarów wspierania organizmu przez kwasy tłuszczowe omega-3,
• witaminy C
  • papryka czerwona, dynia, brokuł, brukselka,
  • natka i korzeń pietruszki,
  • porzeczka;
• miedzi
  • produkty pełnoziarniste,
  • mięso,
  • sezam, mak, pestki dyni, 
  • siemię lniane i nasiona chia,
  • zielone warzywa;
• witaminy B6
  • ryby,
  • mięso,
  • sezam,
  • brukselka, brokuł, kapusta, papryka.

Dieta niskohistaminowa – przykładowy jadłospis

Posiłek	Potrawa	Składniki	Sposób przygotowania
I śniadanie	Omlet z serem mozzarella i warzywami	– 2 jajka – 2 łyżki mąki jaglanej lub gryczanej – 1 płaska łyżeczka ziół prowansalskich – 1 łyżeczka oleju rzepakowego – ½ sera mozzarella – ⅓ papryki czerwonej	1. Do miseczki wbić jajka. Dodać mąkę i przyprawy. Wymieszać. 2. Rozgrzać patelnię z tłuszczem. 3. Ciasto przelać na patelnię i smażyć z obu stron na średnim ogniu. 4. Po przewróceniu na drugą stronę dodać pokrojone dodatki.
II śniadanie	Pudding chia (do wykonania dzień wcześniej)	– ½ szklanki mleka krowiego 1,5% – 2 płaskie łyżki nasion chia – 1 łyżeczka erytrytolu lub innego słodzidła – 1 gruszka – 1 łyżka posiekanych migdałów	1. Mleko wymieszać z nasionami chia i słodzidłem. Odstawić na noc do lodówki. 2. Podawać z obraną i pokrojoną w kostkę gruszką i migdałami.
Obiad	Pieczone warzywa z udkami	– 3 średnie ziemniaki – 1 marchew – 1 pietruszka – 2 udka z kurczaka – sól, pieprz mielony, papryka słodka, majeranek – łyżka oleju rzepakowego	1. Piekarnik nagrzać do 180*C. 2. Warzywa obrać i opłukać. Ziemniaki pokroić w talarki, a resztę warzyw w słupki. 3. Warzywa i mięso polać tłuszczem i posypać przyprawami. 4. Włożyć do piekarnika na ok. 60 min. 5. Podawać warzywa z jednym udkiem.
Kolacja	Sałatka z warzywami i pieczonym mięsem	– 2 garści mieszanki sałat – ⅓ czerwonej papryki – 1 łyżka oleju rzepakowego – 1,5 łyżeczki pestek dyni – 2 kromki pieczywa orkiszowego	1. Obrać mięso, które zostało z obiadu. 2. Pieczywo pokroić w kostkę i podprażyć na suchej patelni. 3. Paprykę pokroić w kostkę. 4. Wszystkie składniki razem wymieszać.

Nietolerancja histaminy może manifestować się w różny sposób. Od problemów skórnych, poprzez żołądkowo-jelitowych do objawów ze strony układu nerwowego. Kluczem do przejęcia kontroli jest znalezienie przyczyny nietolerancji, a następnie wsparcie leczenia choroby podstawowej dietą niskohistaminową. Pomimo wielu niewiadomych przy dietach eliminacyjnych warto podjąć walkę o życie bez uciążliwych objawów. 

Bibliografia

1. Comas-Baste o. i wsp.: Histamine Intolerance: The Current Stae of the Art. Biomoleculesd 2020, 10.
2. Hrubisko M. i wsp.: Histamine Intolerance – The More We Know the Less we Know. A Review. Nutrients 2021, 13.
3. Music E. i wsp.: Serum diamine oxidase activity as a diagnostic test for histamine intolerance. Wien Klin Wochenschr 2013, 125, 239-243.
4. Nazar W. i wsp.: Histamine Intolerance in Children: A Narrative Review. Nutrients 2021, 13.
5. Reese I. i wsp.: Guideline on management of suspected adverse reactions to ingested histamine. Allergol Select 2021, 5, 305-314.
6. Reese I.: Nutrition therapy for adverse reactions to histamine in food and beverages. Allergol Select 2018, 2, 56-61.
7. Schnedl W. i wsp.: Histamine Intolerance Originates in the Gut. Nutrients 2021, 13.
8. Shulpekova Y. i wsp.: Food Intolerance: The Role of Histamine. Nutrients 2021, 15.
9. Swiss Interest Group Histamine Intolerance [23.01.2022, https://www.mastzellaktivierung.info/downloads/foodlist/21_FoodList_EN_alphabetic_withCateg.pdf]